اقتصاد شكوفا

باید توجه داشت که تغییر اقتصاد کشور به تلاش و تغییر رفتارهای اقتصادی تک تک ما بستگی دارد; اگر هر یک از ما تصمیم بگیرد اراده کند، اقدام کند و حرکت متناسب با هدفش را انجام دهد آن وقت بنا به فرموده مقام معظم رهبری (1) معجز ؛ اجتماعی اتفاق می افتد و خداوند ما را یاری خواهد کرد ‏چرا که ارادۀ خدای متعال به نغع یک ملت، تابع اراده ‏ی آن ملت است. هیچ حقیقت و واقعیتی در متن زندگی یک ملت به اراده ی الهی تغییر پیدا نمی کند؛ مگر وقتی که خود آن ملت بر آن همت بگمارد.

برنامه ریزی در تغییر

‏قرآن صلاح و موفقیت یک کار را، در روش و مسیر خاص آن کار ممکن می داند، چرا که مهمترین اصل در به نتیجه رسیدن امری،مشخص شدن چگونگی انجام آن امر با تدبیر و برنامه ریزی در آن است. امیرالمومنین(ع) در این باره می فرمایند:

« حُسنُ التَّدبیرِ مَع الکَفافِ اکفی لکَ مِنَ الکَثیرِ مَع الاسرافِ » (2)

یعنی: برنامه ریزی خوب به همراه امکانات به مقدار نیاز، کارسازتر از امکانات زیاد به همراه اسراف است; ممکن است کشوری امکانات زیاد و منابع سرشاری داشته باشد، ولی به علت عدم تدبیر و برنامه ریزی مطلوب، نه فقط به پیشرفت اقتصادی نرسد; بلکه به علت استفاده ‏ی نادرست با رکود اقتصادی نیز روبه رو شود.

‏برای تحقق اقتصاد مقاومتی و تغییر رفتار اقتصادی از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب نیز لازم است به برنامه ریزی توجه ویژه شود و مراحل خاصی در نظر گرفته شود تا بتوان به نتیجه مطلوب رسید; چرا که جهاد اقتصادی نیز مانند هر حرکت جهادی دیگر ابزار و شیوه های مخصوص به خود را دارد و اهمیت شیوه ها و برنامه های جنگی است که شکست و یا موفقیت یک جنگ را رقم می زند. 

روش های موجود تغییر

‏در رابطه با شیوه ی تغییر رفتار اقتصادی و برنامه ریزی آن، روش ها و الگوهای متفاوت و متعددی معرفی شده است. هر یک از این الگوها از یک بعد به رفتار انسان توجه کرده و به دنبال تغییر آن هستند و از سایر جنبه های رفتار انسان غفلت کرده اند. مثلاً نظریه هایی مانند نظریه ی عمل استدلالی و الگوی ناهماهنگی شناختی، انسان را موجودی منطقی دانسته و به دنبال تغییر عقاید و باور او هستند تا بدین وسیله تغییر رفتار هم محقق شود و یا الگو هایی مانند نظریه ی ارزش بوم شناختی بیشتر بر تمایلات و احساسات آدمی توجه کرده و از راه تحریک امیال و علایق، آدمی را به تغییر رفتار مشتاق می کنند. الگوهای تغییر عادت ، رفتار را برآمده از عادات دانسته و با تغییر عادت در انسان به شکل گیری رفتاری جدید می پردازند. الگوهایی مانند الگوی یادگیری اجتماعی بسیار به ابعاد اجتماعی انسان توجه کرده و برآن اند تا با استفاده از کنش های اجتماعی انسان را تغییر دهند. البته در میان الگوهای تغییر رفتار موجود، الگوهای نسبتاً جامعی هم وجود دارد;  مثلاً الگوی فرا نظریه به ابعاد بیشتری از وجود انسان توجه کرده و نگاه جامع تری به تغییر ‏رفتار دارد. در این الگو انسان از مرحله ی پیش اندیشنده ‏، یعنی مرحله ای که هنوز ذهنیتی راجع به تغییر ندارد، گذر کرده ‏و با طی پنج مرحله ی متوالی موفق به تغییر شد. و می تواند آن تغییر را نگه داشته و در آن ثابت قدم شود. الگوی فرا نظریه به ابعاد مختلف وجود آدمی از جمله ابعاد فردی و اجتماعی، شناختی، عواطفی و کنشی توجه کرده ‏است، ولی درنهایت بر مبنایی مادی و این دنیایی مراحل تغییر رفتار را پایه ریزی کرده است. در نتیجه حتی چنین الگوهای جامعی نیز، همه ی ابعاد تغییر رفتار اقتصادی مطلوب از نظر اسلام را پوشش نمی دهد. چرا که مبنای تغییر رفتار در اسلام، توجه هماهنگ به بعد جسمانی و روحانی انسان برای رسیدن به سعادت دنیایی و اخروی است و چنین حرکتی علاوه ‏بر ابعاد ظاهری رفتار ، به جنبه های عمیق تر و وسیع تری از رفتار توجه دارد. چرا که رفتارهای اقتصادی معنوی و خداپسندانه، علاوه بر تحقق سرانجام و عاقبتی نیکو، عیش و زندگی مطلوبی در این دنیا نیز رقم می زنند.

برای موفقیت در هر حرکتی، از جمله حرکت اقتصادی لازم است برنامه داشته باشیم و متناسب با الگو و نقشه راه ‏حرکت نماییم.

یکی از مهمترین حقایق در حرکت اقتصادی این است که ما خود را در محضر خدا احساس کرده و عالم را حرم الله بدانیم. آگاه باشیم که باید به جامعه و مشکلات اقتصادی آن حساس باشیم. سرمان را در لاک زندگی خودمان نکنیم و تنها دغدغه رونق زندگی خود را داشته باشیم و بگوییم اقتصاد کشور ربطی به من ندارد. عالم محضر خداست و ما در برابر آن مسوولیم. پیامبر(ص) می فرمایند: « من اصبح و لم یهتم به امور المسلمین فلیس بمسلم ».(3)

‏عده ای خود را مالک اصلی داشته های اقتصادی خود دانسته و در اوهام و پندار مالکیت و ملکیت گرفتارند. در صورتی که آنچه در دست ماست صرفاً عاریه ای است و مالک اصلی فقط خداست . (4)

‏خطر دیگری که ممکن است در نتیجه ی پندارگرایی حرکت اقتصادی ما را تهدید کند، توهم درباره ‏ی قدرت های موجود در دنیاست. امروزه وقتی صحبت از اقتصاد مقاومتی می شود، عده ای مقاوم سازی اقتصاد را همانند مقاومت خانه ای چوبی در گردبادی هولناک می دانند. یکی از توهمات امروز جامعه ی اقتصادی بیش از حد بزرگ دانستن دشمن و ناکارآمد دانستن نیروی داخل کشور است.

‏استکبار جهانی بسیار تلاش می کند خود را یگانه قدرت جهان معرفی کرده و روحیه ی « ما نمی توانیم ‌» را در سایر ملت ها پرورش دهد. در صورتی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، امام بزرگوار (ره) ، روحیه ی « ما می توانیم »، را وارد فرهنگ و ادبیات سیاسی و انقلابی کشور کرد. امروز با وجود تحریم های فراوان، شاهد رشد کشورمان در عرصه های گوناگون علمی، هنری، سیاسی، نظامی هستیم ولی همچنان ریشه ی فرهنگ غلط « ما نمی توانیم ‌» قلع و قمع نشده است و متاسفانه هنوز عده ای در ‏زمینه های مختلف، از روی بهت و ترس نگاه به بیگانگان و پیشرفت های آنها دارند.

‏حرکت اقتصادی و اقتصاد مقاومتی، حرکتی مقدس و در راستای پیشرفت و توسعه کشور و رشد و تعالی همه جانبه مردم است. با توجه به اینکه این حرکت، حرکتی مقدس است، مورد توجه و عنایات ویژه ‏حضرت باری تعالی نیز قرار می گیرد (5) و طبیعتاً با اتکای به خدا، حجم نیروهای دشمن و توان آنها در جنگ اقتصادی، چیزی غیر قابل شکست نخواهد بود: « کَم مِن فِئَهٍ قَلیلَهٍ غَلَبَت فِئَهً کَثیرَهً ».(6)

-------------------------------------------

پی نوشت :

١ ‏. بیانات در دیدار بسیجیان استان همدان در تاریخ ١٦ / ٠٤ / ١٣٨٣ ‏.

 ٢ ‏. بحار، ج ٧٨ ‏، ص 12.

3- الکافی، ثقه الاسلام کلینی، ج ٢ ‏، ص 164، ج 5 ‏.

4- لا یملکون لانفسهم ضرا ولا نفعا ولا یملکون موتا ولا حیاة ولا نشورا;  

‏و نیز در سوره فرقان / آیه ٣ ‏می فرمایند: « قُل مَن یَرزُقُکُم مِنَ السَّماءِ وَ الارضِ امَّن یَملِکُ السَّمعَ وَ الابصارَ وَ مَن یُخرِجُ الحَیَّ مِنَ المَیِّتِ وَ یُخرِجُ المَیِّتَ مِنَ الحَیِّ وَ مَن یُدَبِّر الامرَ فَسَیَقُولُونَ الله فَقُل افَلا تَتَّقُونَ ».

5- در سوره محمد- آیه ٧ ‏می فرمایند: « ان تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم وَ یُثَبِّت اقدامَکُم ».

6- سوره بقره – آیه 249 .